Αναδημοσιεύουμε το άθρο που επιμελήθηκε η Τασσώ Γαΐλα από την ιστοσελίδα atexnos.gr με αφορμή την επέτειο από τη γέννηση του Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα στις 5 Ιουνίου 1898:
"Στις 3 Μαρτίου του 1898 και στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής θα γεννηθεί ένα πανέμορφο κοριτσάκι η μικρή Encarnacion Lopez Julvez (Εγκαρναθιόν Λόπεθ Χούλβεθ ) που αργότερα θα κάνει λαμπρή καριέρα στο χώρο του τραγουδιού και του χορού με το καλλιτεχνικό όνομα Argentinita (Αρχεντινίτα) στην μακρινή -από την πατρίδα της- Μεσογειακή Ισπανία.
Λίγο αργότερα και στις 5 Ιουνίου του ίδιου χρόνου-1898-, στο Φουέντε Βακέρας –Ισπανία, θα γεννηθεί ο Federico del Sagrado Corazon de Jesus Garcia Lorca ο γνωστός παγκοσμίως Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα ποιητής και δραματουργός ,πολυτάλαντη προσωπικότητα με έξοχες Νομικές και Φιλολογικές σπουδές και ταυτόχρονες σπουδές στην μουσική.
Λίγα χρόνια πρίν και στην Σεβίλλη της Ισπανίας και μήνα Ιούνιο -όπως και ο Φεδερίκο - αλλά 6 Ιουνίου του 1891-, γεννήθηκε ο Ignacio Sanchez Mejias Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας (η προφορά του ονόματος του στα Ελληνικά) ,μέλος ευκατάστατης αστικής οικογένειας-όπως και ο Φεδερίκο-, προικισμένο και ριψοκύνδινο άτομο, μετέπειτα ποητής, δραματουργός και …ταυρομάχος.
Τα χρόνια περνούν, η Αρχεντινίτα ζει πλέον και εργάζεται στην Ισπανία εδώ που οι δυο νεαροί Ισπανοί σπουδάζουν και ταυτόχρονα αρχίζουν τις πρώτες επαφές με τη λογοτεχνία και τους κύκλους της διανόησης.
Κάποια στιγμή ο Φεδερίκο ανερχόμενος μουσικός και ποιητής θα γνωρίσει την πανέμορφη Αρχεντινίτα ήδη γνωστό αστέρι του τραγουδιού. Θα γίνουν φίλοι και θαυμαστές ό ένας της δουλειάς του άλλου, η δε Αρχεντινίτα θα τραγουδήσει το 1931 πρώτη και με επιτυχία τα Ισπανικά Λαϊκά τραγούδια (συλλογή από παλιές λαίκές μπαλάντες της Ανδαλουσίας) του Φεδερίκο.Πάνω κάτω αυτές τις μέρες και στους λογοτεχνικούς κύκλους ο Φεδερίκο θα γνωριστεί με τον νεαρό ομότεχνο του Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας (το 1926) και αμέσως θα γίνουν εξαιρετικά στενοί φίλοι. Μόνο φίλοι αλλά με πολλές κοινές αδναμίες και μια από αυτές είναι…. η Αρχεντινίτα διάσημη πλέον και εκτός Ισπανίας καλλιτέχνιδα ,μούσα του Λόρκα και ερωμένη του Ιγκνάθιο. Αυτός ο δεσμός της Αρχεντινίτα με τον Ιγκνάθιο,η έντονη αυτή ερωτική σχέση θα κρατήσει μέχρι τον τραγικό θάνατο του Ιγκνάθιο, του Ιγκνάθιο που παντρεμένος από το 1925 και πατέρας 2 μικρών παιδιών ( ο γιός του θα γίνει κι αυτός ταυρομάχος) εκτός από τα γράμματα και την Αρχεντινίτα είχε ακόμα ένα πάθος… Την ταυρομαχία…
O Ignacio Sanchez Mejias (Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας , φίλος με τους περισσότερους καλλιτέχνες της εποχής του είχε μετατρέψει την εξοχική έπαυλη του σε τόπο συνάντησης διανοουμένων και ιδιαίτερα των λογοτεχνών της λεγόμενης <Γενιάς του ‘27> όπου ως γνωστών ανήκε κι ο Λόρκα. <Σ’ αυτήν την χώρα οι ποιητές κοσκινίζουν τον θάνατο επί αιώνες> συνήθιζε να λέει γοητευμένος με τις παραδόσεις του τόπου του ο νεαρός ποιητής Ιγκνάθιο και τι ειρωνία! Που να φανταζόταν ότι ένα μοιρολόι που θα έγραφε για … τον δικό του θάνατο λίγο αργότερα ο επιστήθιος φίλος του Φεδερίκο θα γινόταν ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια- ποιήματα παγκόσμια!
Ο Ιγκνάθιο παράλληλα με τη δράση του στην ποίηση(2 συλλογές στην εργογραφία του) έγραψε και 2 θεατρικά που παιζόταν στο θέατρο της Μαδρίτης όταν ο ίδιος ήταν ήδη γνωστός ταυρομάχος ενώ έργο του ετοιμαζόταν να ανεβάσει ο Lorca με το θίασο του ‘La Barraca’. Ο γάμος του Ιγκνάθιο με την αδελφή του διάσημου ταυρομάχου(matador) Χοσελίτο υπήρξε και η αιτία να ασχοληθεί επαγγελματικά με την ταυρομαχία για να εμφανιστεί σαν ταυρομάχος με την δική του ομάδα στην αρένα της Μαδρίτης στις 5 Απριλίου 1920. Τελικά, δοσμένος ολόψυχα στην ταυρομαχία, το μεγάλο του πάθος, ο Ιγκνάθιο αντικαθιστώντας ασθενή matador θα πληγωθεί θανάσιμα στην τελευταία του εμφάνιση στην μικρή πόλη Μανθαράνες στις 11 Αυγούστου 1934…
Ο θανάσιμα πληγωμένος (στο μηρό από το κέρατο του ταύρου),λοιπόν, στην τελευταία του ταυρομαχία matador Ιγκνάθιο θα μεταφερθεί με καθυστέρηση στην Μαδρίτη όπου και τελικά πεθαίνει στις 13 Αυγούστου 1934. Βίαιος, απροσδόκητος θάνατος… Η πάνδημη κηδεία του έγινε στις 15 Αυγούστου στην Σεβίλλη και ενταφιάστηκε στο μαυσωλείο των Ortega, δίπλα στον κουνιάδο του Χοσελίτο, στο νεκροταφείο του Αγίου Φερδινάρδου…
Και, Αύγουστο μήνα-όπως ο Ιγκνάθιο-, αλλά στις 18 του 1936 με βίαιο θάνατο-όπως και ο Ιγκνάθιο-, και ‘άθελα’ του, θα ‘φύγει’ από …την παρέα των τριών ο ποιητής Federico Lorca που προς το παρόν και λίγες μέρες μετά το θάνατο του μοναδικού ίσως άνδρα απλού φίλου του Ιγκνάθιο αρχίζει να γράφει το Μοιρολόι. Το τελείωσε τον Οκτώβρη ενώ τον Νοέμβριο του ’34 διαβάστηκε σε δημόσια εκδήλωση στο Ισπανικό Θέατρο της Μαδρίτης. Η πρώτη κυκλοφορία του ποιήματος έγινε στην Μαδρίτη τον Μάϊο του 1935, ποιήματος αφιερωμένου σε ποια άλλη αλήθεια; <Στην αγαπημένη φίλη Ενκαρναθιόν Λόπεθ Χούλβεθ >όπως σημειώνει στον πρόλογο του ο Lorca, δηλαδή στην Αρχεντινίτα, διάσημη όπως ανέφερα τραγουδίστρια και χορεύτρια του Μεσοπολέμου, φίλη του Lorca και ερωμένη του Ignacio.
H Encarnacion Lopez Julvez διάσημη καλλιτέχνιδα με το όνομα Αρχεντινίτα (Argentinita) έκλεισε τη δική της πορεία στη γη μέσα σε βαθιά θλίψη, ίσως ‘ηθελημένα’ και συνάμα στο απόγειο της δόξας της και μακριά από την Ισπανία του δικτάτορα Φράνκο, απρόσμενα στις 24 Σεπτέμβρη του 1945 στη Νέα Υόρκη-ΗΠΑ. ‘Έφυγε’ τελευταία από την παρέα των τριών χαρισματικών φίλων, ‘τελευταία’ ενώ ήταν η ‘πρώτη’ που είχε δει το φως της ζωής στις 3 του Μάρτη του 1898 στην Αργεντινή…
…Τι μολογάνε πιά; Μια σιωπή γεμάτη αποφορά πλανιέται.
Στεκόμαστε μπροστά σ’ ένα νεκρό κορμί που όλο και βουλιάζει,
καθάριο φέγγος της μορφής που κάποτε είχε αηδόνια
και τη θωρούμε τώρα πια χάσματα να γεμίζει….
Απόσπασμα από το Μοιρολόι (ή θρήνο) για τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας, στίχοι που θα μπορούσαν να έχουν γραφτεί και για τον ίδιο τον Λόρκα…
{Το Μοιρολόι είναι γραμμένο σε παραδοσιακά μέτρα της Ισπανικής ποίησης και θα σας μεταφέρω το γραμμένο σχεδόν εξ ολοκλήρου σε οκτασύλλαβο πρώτο(από τα 4) μέρη του ποιήματος σε μετάφραση Γ. Γιωργούση}.
Λυρικός και υπερρεαλιστής ο Lorca εκτός από το εκπληκτικό λυρικό επιτάφιο Lianto por Ignacio Sanchez Mejias( Μοιρολόι για τον Ι.Σ.Μ. μια από τις πιο σημαντικές στιγμές του), αγαπήθηκε πολύ με τη συλλογή του Romancero Gitano- Τσιγκάνικο Τραγουδιστάρι 1924-1927, συλλογή η πιο αγαπημένη από το αναγνωστικό του κοινό.
Ιδρυτής της La Barraca (=παράγκα), θιάσου με περιοδείες στα χωριά για την θεατρική μόρφωση του λαού, ο Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα υπηρέτησε τη δραματουργία σα λειτούργημα και άφησε αριστουργήματα όπως Zapatera prodigiosa/1930(= η θαυμαστή μπαλωματού), Asi que pasen cinco anos/1930 (=έτσι πέρασαν πέντε χρόνια), Bodas de sangre /1933(= Ματωμένος Γάμος), Yerma/193 4 (=Γέρμα), Dona Rosita la soltera/1935 (=Δόνα Ροζίτα η ανύπαντρη), La casa de Bernada Alba/1936 (=Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα).
Πρώτη εμφάνιση του ποιητή στα γράμματα: 1921 με την συλλογή Libro de Poemas και τελευταία του συλλογή το Divan del Tamarit( Divan=συλλογή και Tamarit=το αρχαίο όνομα εξοχικής περιοχής έξω από τη Γρανάδα όπου η οικογένεια του Lorca είχε εξοχική κατοικία).
Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα
Μοιρολόι για τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας
Ι
Η λαβωματιά και ο θάνατος.
Τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
ήτανε πέντε ακριβώς τ’ απομεσήμερο,
Ένα παιδί φέρνει το σάβανο τ’ ολόλευκο
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
ένας κουβάς με τον ασβέστη έτοιμο
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
και τ’ άλλα όλα ήτανε θάνατος και μόνο θάνατος
τ’ απομεσήμερο στις πέντε.
…..
Ο άνεμος ψηλά σηκώνει τα μπαμπάκια
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
τ’ οξείδιο σπέρνει κρύσταλλο και νίκελ
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
παλεύουνε το περιστέρι κι η λεοπάρδαλις
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
ένας μηρός μαζί με το έρμο κέρατο
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
άρχισαν να σημαίνουν οι καμπάνες
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
καμπάνες απ’ αρσενικό κι αιθάλη
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
και στις γωνιέςψτων δρόμων όλοι σιωπηλοί
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
κι ο ταύρος μόνο μ’ υψωμένη την καρδιά του
τ’ απομεσήμερο στις πέντε.
Σαν κύλησε ο ιδρώτας του χιονιού
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
και το ιώδιο σκέπασε την αρένα
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
μες στη λαβωματιά απόθεσε τ’ αβγά του ο θάνατος
τ’ απομεσήμερο στις πέντε.
Στις πέντε ακριβώς τ’ απομεσήμερο.
Το φέρετρο πάνω στις ρόδες ειν’ τώρα το κρεβάτι του,
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
αυλοί και οστά τώρα σφυρίζουνε στ’ αυτιά του
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
πάνω στο μέτωπο κιόλας μουγκρίζει ο ταύρος
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
το δωμάτιο ιριδίζει αγωνία
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
έρχεται κιόλας από πέρα η γάγγραινα
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
μια σάλπιγγα από κρίνα αντιβουίζει απάνω
στους χλωμούς βουβώνες
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
σαν ήλιοι πυρπολούνε οι πληγές
τ’ απομεσήμερο στις πέντε,
πορτοπαράθυρα σπάζει το πλήθος
τ’ απομεσήμερο στις πέντε.
Α! Οι τρομερές πέντε τ’ απομεσήμερο.
Ήτανε πέντε σ’ όλα τα ρολόγια.
Ήτανε οι πέντε στη σκιά του απομεσήμερου.
{Μοιρολόι γραμμένο σε 4 μέρη με τις 2 πρώτες ενότητες σε οκτασύλλαβο και τις 2 επόμενες κυρίως σε πολυσύλλαβο μετρική ,λοιπόν ,ποικιλία που ακολουθεί τη δραματική κίνηση της πληγωμένης καρδιάς του ποιητή με την υποβλητική επωδό < τ’ απόγευμα στις πέντε> στην πρώτη ενότητα, το ρίγος της οποίας θυμίζει την προειδοποίηση της μοίρας στην Πέμπτη συμφωνία του Μπετόβεν όπως επισημαίνει ο μεταφραστής Ανδρέας Αγγελάκης στον πρόλογο του στην Β’ έκδοση του F. G. LORCA ΠΟΙΗΜΑΤΑ/ Καστανιώτης}.
Ω κάτασπροι τοίχοι της Ισπανίας!
Του πόνου ο μαύρος ταύρος.
Αίμα πικρό του Ιγκνάθιο,
της φλέβας το αηδόνι.
Όχι! Δεν θέλω να το βλέπω.
Δεν έχει άγιο δισκοπότηρο αυτό το αίμα να βαστάξει
ούτε και χελιδόνια να το πιουν
ούτε αγιάζι φωτεινό να το παγώσει
μήτε τραγούδι μήτε νεροποντή από λούλουδα
μήτε και κρύσταλλο να τ’ ασημώσει.
Όχι, δεν θέλω να το βλέπω.
( από την δεύτερη ενότητα).
Το Μοιρολόι για τον Ιγκνάθιο Σάντσεθ Μεχίας ευτύχησε-όπως σημειώνει ο μεταφραστής του Γ. Γιωργούσης-, να μεταφραστεί σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και να μελοποιηθεί από πληθώρα συνθετών, Ισπανών και ξένων. Από αυτές τις συνθέσεις, η γνωστότερη στον κόσμο της κλασικής μουσικής είναι του Μωρίς Οχανά(1950) και μια από τις καλύτερες αυτή του Σταύρου Ξαρχάκου σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου και με τον εξαίρετο βαρύτονο Κώστα Πασχάλη.
Αύγουστος του 1936, Γρανάδα Ισπανία. Ο ποιητής Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα και μετά την κυκλοφορία του ποιήματος για τον Ιγκνάθιο και την πρώτη παρουσίαση του αριστουργήματος του Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα έχει έρθει στο εξοχικό της πολυμελούς εύπορης οικογένειας του για να γιορτάσει την γιορτή του και την γιορτή του πατέρα του. Από τον Ιούλη στην πόλη βρίσκονται τα στρατεύματα του δικτάτορα Φράνκο. Ήδη ο εμφύλιος στην χώρα έχει ξεκινήσει. Δυο μέρες πριν την σύλληψη του Φεδερίκο οι φασίστες του Φράνκο συλλαμβάνουν και εκτελούν τον γαμπρό του ποιητή και δήμαρχο της Γρανάδα Μοντεσίνος. Ο ίδιος ο ποιητής θα δολοφονηθεί στο Βιθνάρ(μικρό χωριό κοντά στη Γρανάδα) μαζί με ένα αριστερό δάσκαλο και δυο νεαρούς ταυρομάχους…
Σ’ ολόκληρη την Ισπανία επικρατεί το χάος που δημιούργησε το φασιστικό πραξικόπημα του Φράνκο το ίδιο και στην Γρανάδα όπου κάθε μέρα εκτελούνται αναίτια δεκάδες άτομα ανάμεσα τους αναίτια κι αψυχολόγητα οι άνθρωποι του Φράνκο δολοφόνησαν και τον πολιτικά ακομμάτιστο ποιητή Φ. Γ. Λόρκα όπως γράφει στο δοκίμιο του ο αξιόλογος λόγιος της αριστερής διανόησης Κώστας Βαλέτας συγγραφέας και εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού ΑΙΩΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ.
Βασική πηγή: Κώστας Βαλέτας/ Η δολοφονία του Φεδερίκο Γαρθία Λόρκα/2013.Ευχαριστώ τον συγγραφέα για την εν λευκώ άδεια χρήσης υλικού του δοκιμίου του."
